Hoogleraar Ruud Balkenende: "Neem circulariteit mee in de initiële ontwerpfase"

“Wees niet bang om te experimenteren, leer dingen en leer ook van wat niet lukt. Zorg dat je ermee begint.” Is de boodschap van hoogleraar Ruud Balkenende over circulaire economie aan ondernemers. Zelf werkte hij 25 jaar voor Philips voor hij hoogleraar Circular Product Design werd aan de TU Delft.

 

“Circulaire economie is niet een doel op zichzelf, maar een middel naar een meer duurzame samenleving”

 

Hoe zie je de rol van ontwerpers in het tot stand brengen van de circulaire economie?

Ruud: “Ontwerpers vervullen een veelvoud van rollen. Op operationeel vlak moeten ontwerpers natuurlijk gewoon weten hoe je een product in elkaar zet. En als dan je hebt over bijvoorbeeld repareerbaarheid, dan komen daar een aantal eisen bij kijken die een ontwerper moet kunnen implementeren in een product. Spannender nog als een product repareerbaar én recyclebaar moet zijn. Dan zal je weer tot nieuwe oplossingen moeten komen.

 

Daarnaast spelen ontwerpers binnen bedrijven ook vaak een strategische rol. Daarin kunnen ze bijdragen in het openen van nieuwe oplossingruimtes. Daarnaast zijn ontwerpers bij uitstek verbinders, juist omdat ontwerpen van zichzelf multidisciplinair is. Ontwerpers zijn vaak in staat om binnen een bedrijf verbanden tussen afdelingen te leggen en zoeken samenwerkingen met andere bedrijven, beiden essentieel voor circulair productontwerp.

 

Waar het in essentie om gaat is dat je in staat bent om kennis van allerlei disciplines te bundelen en te kijken naar verschillende perspectieven. Dat betekent eigenlijk altijd dat je dit met meerdere mensen moet doen. En in een dergelijk team is een ontwerper altijd op zijn plaats. Maar ik kan me ook best een team voorstellen zonder iemand met een specifieke ontwerpopleiding, maar wel met een veelheid aan disciplines en perspectieven. Het is in feite meer een ontwerpaanpak, dan dat je perse ontwerpers nodig hebt.”

 

“Waar het in essentie om gaat is dat je in staat bent om kennis van allerlei disciplines te bundelen en te kijken naar verschillende perspectieven”

 

Wat is het belangrijkste dat moet gebeuren om de transitie naar een circulaire maakindustrie te versnellen?

Ruud: “Het belangrijkste zou impliceren dat er heel duidelijk één bottleneck is aangegeven, maar ik denk dat het een veelvoud aan dingen is. Zo is op dit moment de samenleving zo georganiseerd dat lineaire producten in het voordeel zijn ten opzichte van circulaire producten. Milieu-impacts worden gezien als externaliteiten, waardoor de milieu-impact op de samenleving wordt afgewenteld. Dat kost de producenten niks. Terwijl een producent die circulair werkt wél verantwoordelijkheid neemt voor die milieu-impacts met bijbehorende kosten. 

 

Het heeft ook met de houding en gedrag van ons allemaal als consumenten te maken. Wanneer koop je iets, wat koop je, wat zijn je afwegingen bij het kopen? Koop je een product dat repareerbaar is? Hoe weet je dat überhaupt? Maar waarom zou je dat doen als je toch niet van plan bent het te repareren? Daar zijn een heleboel gedragsgerelateerde vragen aan verbonden.

 

Uiteindelijk zit een grote bottleneck in de organisatie van de samenleving als geheel. En dat betekent dat het een behoorlijk complexe transitie is van lange adem om uiteindelijk op grote schaal doorgevoerd te krijgen. Wat daarbij helpt is regelgeving. Daar zie je bijvoorbeeld ontwikkelingen op dit moment op Europees niveau met betrekking tot reparatie, al vind ik dit allemaal nog veel te voorzichtig. Als je naar het verleden kijkt dan zie je dat regelgeving een belangrijke drijfveer voor heel veel duurzame ontwikkelingen is geweest. Dat geldt voor het niet meer uitstoten van giftige stoffen in de jaren 70 en 80, voor energie-eisen aan producten in de jaren 90 en voor de Ecodesign richtlijnen die we sinds 2000 in Europa hebben.  En omdat Europa zo’n belangrijke markt is, gaat deze regelgeving vaak wereldwijd werken.”

 

“Regelgeving helpt om de transitie te versnellen”

 

Gaat de transitie snel genoeg?

Ruud: “Ik denk het niet. Ik zie veel bedrijven die naast een enkel circulair product hun lineaire product portfolio in stand houden. Wel bemoedigend is dat bij behoorlijk veel bedrijven wordt nagedacht over hoe ze dingen zouden kunnen doen op zowel technisch als business vlak. En dan kan het zijn dat net dat extra duwtje in de zin van de juiste regelgeving helpt om het balletje echt aan het rollen te krijgen.

 

Ik verwacht dat die regelgeving eraan zit te komen gezien de targets die gesteld worden voor 2030 en 2050. Bedrijven die hierop voorbereid zijn, die al exploreren wat er mogelijk is, die ervaring in de markt opdoen en zelfs als ze niet direct slagen leren hoe ze het beter kunnen doen; die bedrijven gaan zeker in het voordeel zijn.”

 

“Ik verwacht dat circulaire regelgeving eraan zit te komen gezien de targets die gesteld worden voor 2030 en 2050”

 

Heb je nog tips voor ondernemers die starten met circulariteit?

Ruud: ” Kijk eens wat CIRCO te bieden heeft. In hun workshops worden een aantal dingen verhelderd over wat de circulaire economie is en wordt vervolgens ook aandacht besteed aan hoe een bedrijf daar een startpunt kan vinden.”

 

Lees meer over de workshops van CIRCO

 

Wat mist er nog?

Ruud: ” Het is inherent aan dit moment dat in een aantal gevallen circulaire experimenten mislukken. Dat hoeft ook helemaal niet erg te zijn als we van die mislukkingen leren. En dan niet leren om te stoppen, maar juist leren hoe we het beter kunnen doen. Dit gebeurt nu nog maar op mondjesmaat, of het moeten hele grote mislukkingen zijn, zoals het tweede leven van autobanden als rubberkorrels op sportvelden. Als je denkt dat autobanden gemaakt zijn van puur rubber dan lijkt dit tweede leven misschien prachtig, maar op het moment dat je je realiseert wat in dat rubber zit en eruit kan komen, dan heb je ineens een gezondheids- en milieuprobleem.

 

Dit is ook typisch een voorbeeld van een tweede levensduur die niet van tevoren al in het ontwerp meegenomen was. Want dan had de ontwerper natuurlijk met de giftigheid van de materialen rekening gehouden. En een voorbeeld van onvoldoende kennis van de materialen die gebruikt zijn, namelijk je niet bewust zijn van het feit dat er allerlei troep inzit die er weer langzaam uitkomt. Het is voor mij een illustratie van hoe belangrijk het is als je een product wil hergebruiken, om dit in de initiële ontwerpfase mee te nemen.”

 

Meer weten over het onderzoek van Ruud Balkenende? Bezoek dan de website van de Circular Product Design afdeling aan de TU Delft. 

Wiel kapot of gescheurde bekleding? Alles aan de kinderwagens van Bugaboo is vervangbaar zodat ze zo lang mogelijk meegaan. “Je voorkomt meer dan 100 kilogram CO2 uitstoot als je alleen de stof vervangt, in plaats van een…

Ga naar interview

“Circulair werken heeft ons bedrijf gered”, vertellen Wido van den Bosch, directeur van Brink Industrial en Henk Flederus, Salesmanager. Naast Brink Industrial hebben ze ook de merken Lune, circulaire afvalsystemen, Artola en…

Ga naar interview

Waarom kantoormeubels kopen? Neem gewoon een abonnement! “Het liefst blijven we eigenaar van ons kantoormeubilair”, vertelt Dionne Ewen, manager circulaire economie bij Ahrend. Ahrend biedt Furniture as a Service (FaaS) aan. Dionne: “Technisch gezien is circulair heel…

Ga naar interview

Hoogleraar Jan Jonker: "We moeten onszelf écht anders gaan organiseren"

“Je buitelt over de circulaire en duurzame scans voor ondernemers. Maar de condities waaronder die kringlopen tot stand moeten komen, daar moet nog een hele hoop gebeuren.” Aldus Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit…

Hoe verkoop je remanufacturing? #1

Remanufacturing is een circulaire strategie met veel potentie en wordt steeds populairder: producenten halen hogere marges of besparen kosten, klanten krijgen dezelfde kwaliteit voor een scherpere prijs en bedrijven zijn klanten beter van dienst. Maar veel van…