Industrieel ecoloog Benjamin Sprecher: “We moeten veel en veel minder energie en grondstoffen gebruiken”

Foto: Universiteit Leiden

Benjamin Sprecher is industrieel ecoloog en wordt gezien als een van de belangrijkste experts op het gebied van schaarste van kritieke metalen. Hij is universitair docent bij de faculteit Industrieel Ontwerpen aan de Technische Universiteit Delft en coördinator van de Resilient Cities Hub van PLNT. Juist voor metalen die cruciaal zijn voor de energietransitie dreigt schaarste. Hoe komt dat? En met welke circulaire strategieën kunnen we daarop voorsorteren? 

“Nu denkt men vaak: we zorgen voor een duurzaam ontwerp en recycling en we zijn er, maar het is een én-én-én-verhaal: minder productie én duurzaam ontwerp én circulariteit.”

Waar worden deze kritieke metalen met name voor gebruikt?

“Voor de productie van zonnepanelen, windturbines en elektrische auto’s. Eigenlijk voor bijna alles waar elektronica in zit. En daarnaast nog een waslijst aan toepassingen in de industrie en defensie. De vraag naar al deze producten stijgt wereldwijd, maar het opstarten van nieuwe mijnprojecten duurt al gauw zo’n tien tot vijftien jaar en, zoals gezegd, de milieu-impact is groot.”

Dat is slecht nieuws voor de energietransitie. Straks wil iedereen overstappen op wind en zon en struikelen we over de beschikbaarheid van benodigde grondstoffen?

“Voor onderzoekers op dit gebied is dat zeker geen nieuws! De beschikbaarheid van materialen wordt vooralsnog als een gegeven beschouwd, maar daar kan je in de toekomst echt niet van uitgaan. Materiaalgebruik zou een belangrijk criterium moeten worden in de transitiekeuzes die we maken. De huidige beleidvorming gaat daar volledig aan voorbij. Je kunt wel roepen dat we willen dat er in 2030 alleen nog elektrische auto’s van de band rollen, maar door gebrekkige investeringen in materiaalvoorziening is het maar de vraag of dat haalbaar is. Straks loopt de energietransitie vijftien jaar vertraging op en dat is gevaarlijk.”

Hoe komen we uit die patstelling?

“Om te beginnen door energie en materiaal duurder te maken. Met beide gaan we namelijk nog altijd met een grote achteloosheid om. Nature publiceerde onlangs een onderzoek waarin duidelijk wordt gemaakt hoe belangrijk het is om veel minder energie te gebruiken. Om onder de 1,5 graad opwarming van de aarde te blijven, moeten we naar een reductie van veertig procent ten opzichte van ons huidige energieverbruik. Kunnen we met zo veel minder energieverbruik onze huidige levenskwaliteit behouden? Jawel, maar dan moeten we echt gaan nadenken over vergaand verminderen van energie- en materiaalverbruik. En dat terwijl we nu nog steeds alles modelleren op een groei in de vraag.”

Zuinig gebruik van grondstoffen en energie begint al in de ontwerpfase, toch?

“Dat klopt. Daar moet je vanaf stap één over nadenken. Het lastige is dat de bedrijven die dat doen meestal niet verantwoordelijk zijn voor de recycling aan het eind van de levensloop van het product. We moeten niet alleen anders gaan produceren, maar ook minder. Minder voertuigen maken, kleinere batterijen. Dat gaat niet gebeuren zonder daar hard beleid op te voeren. Het systeem als geheel gaat door zaken als klimaatverandering en grondstoftekorten sowieso op de schop; de vraag is alleen of we dat zelf linksom doen of dat we dat rechtsom laten gebeuren.”

Wat is daarbij je belangrijkste boodschap aan de maakindustrie?

“Bespaar zoveel mogelijk op energie en grondstoffen. Kies voor materialen en technologieën die minder kritieke metalen bevatten. Verleng de levensduur van producten en onderdelen door reparatie en hergebruik. En zet in op het terugwinnen van grondstoffen aan het einde van de levenscyclus van producten.”

Welke rol kan urban mining volgens jou spelen bij dat laatste?

“Op de lange termijn is dat een cruciaal onderdeel van een circulaire economie. Voor consumentenelektronica kun je er nu al wel mee uit de voeten. Maar in de opbouwfase van de energietransitie zijn we vooral nog afhankelijk van gemijnde grondstoffen. Er zijn nog niet voldoende afgedankte windmolens en zonnepanelen die je zou kunnen recyclen. Nu denkt men vaak: we zorgen voor een duurzaam ontwerp en recycling en we zijn er, maar het is een én-én-én-verhaal: minder productie én duurzaam ontwerp én circulariteit.”

Welke kansen zie je daarbij voor de Nederlandse maakindustrie?

“In recycling en logistiek is Nederland relatief sterk. We hebben niet de grootste maakindustrie, maar waar mogelijk zouden we moeten kiezen voor minder én recyclebare materialen. Vanwege de verwachte groei van recycling en de potentiële impact van levensduurverlenging liggen er vooral daar kansen, al blijft het altijd een uitdaging om zonder veranderingen in bijvoorbeeld het belastingstelsel daar een passend business model bij te verzinnen.”

Meer weten?

Sprecher schreef mee aan het recente onderzoeksrapport ‘Een circulaire Energietransitie, een verkenning naar de metaalvraag van het Nederlandse energiesysteem en kansen voor de industrie.’Download het rapport hier.

Krijg hier toegang tot het artikel in Nature: A low energy demand scenario for meeting the 1.5 °C target and sustainable development goals without negative emission technologies.

Of bekijk hieronder de workshop Kansen voor circulariteit in metaalketens die Sprecher gaf  op 7 december 2021 samen met Jessie Bradley tijdens ons jaarsymposium.