Er is nog niet veel bekend over circulaire verdienmodellen. Die onwennigheid maakt de financiering er niet gemakkelijker op. Om die reden doen Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Saxion en NHL Stenden Hogeschool gezamenlijk toegepast wetenschappelijk onderzoek dat deze impasse moet helpen doorbreken. Binnenkort komt tooling beschikbaar die mkb-bedrijven concrete handvatten geeft om een succesvol gesprek met potentiële financiers te voeren. Lector Maaike Lycklama à Nijeholt van Hogeschool Rotterdam vertelt erover.

 

 

“Hogescholen doen onderzoek op wetenschappelijk niveau, waar je in de praktijk direct wat aan hebt. Wij richten ons onderzoek op toepasbaarheid in het mkb, maar ook in het onderwijs kunnen de onderzoeksresultaten meteen ingezet worden.”

 

 

Onderzoek helpt bij realistisch inschatten van risico’s

 “De markt heeft behoefte aan ondersteuning bij financieringsaanvragen voor vernieuwende businesscases en de banken willen graag weten waar ze aan toe zijn. Ons land wil in 2050 circulair zijn; dan zal de markt zich daar toch aan moeten aanpassen. In ons onderzoek hebben we uitgezocht waar de risico’s zitten en hoe banken en ondernemers realistisch kunnen inschatten of deze binnen de perken zullen blijven. Dat is tenslotte een voorwaarde voor financiering.

Nu blijft financiering vaak beperkt tot een soort startsubsidie. Gaan ondernemers opschalen, dan zien we vaak dat ze het lastig vinden banken te overtuigen van de economische potentie van hun aanpak. Dat komt doordat zowel de verdienmodellen als de risico’s nieuw zijn. Helder zicht op de risico’s helpt banken en bedrijven elkaar beter te begrijpen.”

 

 

“Gaan ondernemers opschalen, dan vinden ze het vaak lastig banken te overtuigen van de economische potentie”

 

 

Concrete handvatten voor mkb-ondernemers

“We hebben een quick scan , een rekenmodel en een spinnenweb ontwikkeld die de ondernemer helpen om het verhaal goed uit te leggen aan de bank. De quick scan helpt bedrijven om hun circulaire businessmodel inzichtelijk te maken en uit te leggen. In combinatie met een rekenmodel en een  risicomodel, het zogenoemde ‘spinnenweb’, kunnen ze daarmee het verdienmodel en de risico’s inzichtelijk maken voor de bank. En als extra hulpmiddel hebben we een spel gemaakt dat ondernemers helpt om inzicht te krijgen in wat banken van hen willen weten voordat ze een  financieringsbeslissing kunnen nemen.

 

In januari 2025 maken we de resultaten publiek toegankelijk en komen de quick scan, het spinnenweb (risicomodel) en het spel online. Houd daarvoor de websites van de drie hogescholen en het Groene Brein in de gaten! En in het vroege voorjaar organiseren we samen met Het Groene Brein en Invest NL een congres over dit onderwerp.”

Op zoek naar oplossingen met en voor de markt
“Voordat we met het onderzoek aan de slag zijn gegaan, hebben we contact gezocht met enkele deelnemers van de Kopgroep Circulair Financieren. In deze kopgroep zitten vertegenwoordigers van de financiële instellingen en dus ook banken. Zij richten zich op het mogelijk maken van financiering van circulaire businessmodellen vanuit bankperspectief. In ons onderzoek doen we dat vanuit het perspectief van het mkb. Samen met die leden van de Kopgroep hebben we een eerste marktinventarisatie gedaan. Daaruit bleek dat vooral het PaaS-model, Product As A Service, tot nieuwe risico’s leidt en daardoor lastig te financieren is. Daar zijn wij ons onderzoek toen op gaan richten.”

 

 

“We leren banken en ondernemers als het ware om een zelfde taal te spreken”

 

 

In gesprek over ‘as-a-service’ businessmodellen

“Wat om te beginnen heel anders is dan bij een ‘lineair’ bedrijf, is dat de producent eigenaar blijft van het product. Dat betekent dat zo’n ondernemer meer financiering nodig heeft om op te starten èn op te schalen. Bij verkoop komt er meteen een flinke geldstroom op gang; bij PaaS-contracten zijn de inkomsten verdeeld over een langere tijd: de gebruiker betaalt bijvoorbeeld maandelijks voor het gebruik van het product en wordt zelf geen eigenaar ervan. Ook de restwaarde, of de oogstwaarde, zoals we dat in de circulaire economie liever noemen, is onzeker. Denk aan tapijt dat op deze manier wordt aangeboden: hoe (her)bruikbaar is dat nog wanneer het vervangen moet worden? Dat is voor een belangrijk deel afhankelijk van de klant, dus moeilijk vooraf te bepalen.

 

Nu schrikken banken daar vaak nog voor terug. En dat is ook logisch. Daarom hebben we nu een tooling ontwikkeld voor bedrijven. Dit is een breed toepasbaar hulpmiddel om de risico’s inzichtelijk te kunnen maken voor banken én voor henzelf. Het helpt ondernemers ook om hun nieuwe verdienmodel beter uit te denken,  aan te scherpen en te onderbouwen. We leren banken en ondernemers als het ware om een zelfde taal te spreken.

 

Een ondernemer is vaak erg bevlogen over zijn product en kan daar enorm enthousiast over vertellen tegen een potentiële financier. Maar wanneer hij of zij daarbij niet helemaal scherp heeft wat voor een bank van belang is om akkoord te kunnen gaan, dan worden vaak kansen gemist. De bank durft het dan niet aan en de ondernemer snapt niet wat het probleem is: hij heeft toch een prachtig plan? Die onderlinge afstand kunnen we helpen overbruggen.”

 

 

“Onze tooling helpt ondernemers hun circulaire verdienmodel goed uit te denken”

 

 

Juridische en financiële systemen moeten op de lange termijn meeveranderen

“Een andere lastige factor is dat circulariteit alleen kan bestaan in ecosystemen, in de keten als geheel. Dat maakt risico’s moeilijker in te schatten. Ook is het nog lastig om een keten te financieren. Een bank financiert in het algemeen een bedrijf en niet een keten. Wij bepleiten dat ook juridische en financiële systemen moeten gaan mee-veranderen. Nieuwe businessmodellen laten zich niet goed inpassen in bestaande systemen. Dat wringt.

 

Een voorbeeld ter illustratie: boekhoudkundig ziet de balans van een PaaS-model er volstrekt anders uit dan de balans van een lineair verdienmodel. In boekhoudtermen: de balans is langer. Dat brengt bij het beoordelen van die balans volgens het ‘oude’ systeem risico’s met zich mee voor de solvabiliteit, de beschikbare middelen. De financiële ratio’s zien er dan minder goed uit. Maar binnen het PaaS-model is die balansverlenging prima uit te leggen en zou er meer moeten worden gekeken naar wat de klanten nog gaan betalen. Dan valt het met die solvabiliteit best mee. Uiteindelijk zullen er dus andere beoordelingsmodellen voor moeten worden ontwikkeld, die nog meer gericht zijn op de langere termijn.”

 

In januari 2025 worden de resultaten publiek toegankelijk en komen de quick scan, het spinnenweb (risicomodel) en het spel online.

 

Regie-orgaan SIA (onderdeel van NWO) financiert praktijkgericht onderzoek dat de samenwerking tussen hogescholen, het bedrijfsleven en publieke instellingen stimuleert. De subsidie draagt bij aan de kwaliteit en de impact van het onderzoek. Ook dit onderzoek naar circulaire verdienmodellen is door SIA gesubsidieerd.

 

Publicatiedatum: december 2024