“Het is cruciaal dat grote eindgebruikers hun commitment afgeven, in beweging komen en samen met hun toeleveranciers de slag naar circulariteit maken”

Noord-Brabant heeft een rijke en diverse maakindustrie. Daar staat de provincie om bekend. Al deze Brabantse maakbedrijven staan voor een grote uitdaging: circulair worden. De provincie Noord-Brabant geeft ze een prettig zetje in de goede richting met het versnellingsprogramma Circulaire Maakindustrie. Waldo Maaskant, programmastrateeg van de Provincie Noord-Brabant vertelt over de koplopersrol van zijn provincie.

Brabanders lijken op het eerste gezicht wellicht bescheiden, maar over hun maakindustrie steken zij graag en terecht de loftrompet. Waldo Maaskant somt op: “In het oosten van Brabant zit veel hightech gerelateerde maakindustrie. Die concentreert zich in Brainport-regio in en rond Eindhoven. Dan denk je aan Philips, VDL, ASML; heel grote en toonaangevende Original Equipment  Manufacturers, met daaromheen een enorme keten van slimme ontwikkelaars en toeleveranciers vanuit het mkb.”

Clusters maakindustrie in Brabant
In het midden van Brabant is de maakindustrie weliswaar minder op de hightech gericht, maar niet bepaald minder levendig: hier bevindt zich een rijk cluster aan bedrijven die kunststoffen produceren en veel bekende textielbedrijven. Ook kent Midden-Brabant mkb’ers in de metaalverwerking. En in West-Brabant zijn het vooral agro-gerelateerde maakbedrijven die de maakindustrie vormen: slimme bedrijven die machines voor de land- en tuinbouw ontwikkelen. Ook zijn hier veel maintenance bedrijven gevestigd die via slim onderhoud bijdragen aan circulariteit in de industrie. “Wij willen dat Brabant voor deze maakindustrie een koppositie inneemt op het gebied van de circulaire economie”, stelt de programmastrateeg ambitieus.

Duurzame thema’s zijn de rode draad in zijn carrière
Maaskant werkt al enige jaren bij de Provincie Brabant. Al sinds de van origine chemicus deze werkgever dient, houdt hij zich bezig met thema’s rond duurzaamheid. Zo legde hij in 2008 de basis voor de een eerste duurzame energie-agenda voor zijn provincie. In 2010 beet hij zich vast in het onderwerp biobased economy, een innovatieve ontwikkeling voor de industrie die toen nog weinig woorden had. Rond 2016 kreeg Maaskant van het provinciebestuur de opdracht om als kwartiermaker een programma rond de circulaire economie te ontwikkelen. Waldo Maaskant adviseert nu zijn team en het bestuur van de provincie over de thema’s circulaire economie en groene chemie. Ook coördineert hij als transitiemanager de programmalijn circulaire maakindustrie.

Innovatie oppakken, ecosysteem bouwen en toplocatie ontwikkelen
Terug naar de oorsprong van het programma: in 2016 kwam het onderwerp circulaire economie voor het eerst op de landelijke maatschappelijke agenda. Ook vanuit Brussel werden onderzoeken gepubliceerd. Resource efficiency vulde langzaam aan de Europese agenda. De landelijke overheid tuigde vervolgens een programma rond de circulaire economie op. Voor de provincie Brabant was het logisch hierop aan te haken. De provincie formuleerde vijf transitiethema’s om de circulaire economie in de provincie te bespoedigen, waarvan de circulaire maakindustrie er één is. Daar gaat Waldo Maaskant mee aan de slag.

“Het is interessant te merken dat meer provincies grote concentraties aan maakindustrieën hebben”

Samenwerken met andere provincies
“We werken op het thema circulariteit in de maakindustrie samen met andere provincies, zoals Gelderland, Overijssel en Zuid-Holland. Het is interessant te merken dat meer provincies grote concentraties aan maakindustrieën hebben”, vertelt Maaskant. “In andere segmenten weliswaar, maar we kunnen veel van elkaar leren. En samen een blok vormen voor wat landelijk speelt.” Dat kon onder andere via het programma Circulaire Economie in de Smart Industrie (CESI), dat in meerdere provincies wordt uitgerold.

“Met het Circular Value Center zetten we circulariteit in de slimme maakindustrie nog steviger op de agenda”

De geboorte van het Circular Value Center
Een mijlpaal in het versnellingsprogramma is de lancering van het platform Circular Value Center, dat ondernemers in de maakindustrie, onderwijs en kennisinstellingen en overheden die willen versnellen met circulair ondernemen aan elkaar koppelt. Het platform leunt op de reeds bestaande Smart Industry Hub Zuid. “We maken gebruik van een bestaand ecosysteem dat gestaag uitbreidt; in deze hub zijn al veel bedrijven uit de maakindustrie geclusterd. Met het Circular Value Center zetten we circulariteit in de slimme maakindustrie nog steviger op de agenda”, verklaart Maaskant. Directe uitvoeringspartner in het platform is de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, de uitvoeringsinstantie van de provincie Brabant.

Uiteenlopende vragen voor het Circular Value Center
“Bedrijven komen met allerlei vragen bij het platform terecht”, vertelt de programmastrateeg van de provincie. “Met welke partijen in de regio kan ik samenwerken? Hoe kan ik mijn bedrijf circulair maken? Hoe kan ik mijn product meer circulair maken? We merken dat bedrijven graag willen, maar op het gebied van circulariteit nog niet goed weten hoe ze een stap verder moeten zetten. Wij proberen ze dan op weg te helpen.”

“Verschillende clusters in de Brabantse maakindustrie zijn bereid om de samenwerking op te zoeken”

Samenwerken met onderwijs
Dat kan met tools zijn, met kennis, advies, financiering, menskracht, met het rijke netwerk dat in Brabant en daarbuiten wordt gesmeed, of met ondersteuning vanuit het onderwijs. “Want we werken ook met onderwijsinstellingen samen”, benadrukt Waldo Maaskant. “Studenten kunnen op een concreet project van een bedrijf worden ingezet om circulariteit in een organisatie verder te brengen.” Mooi voorbeeld vindt Maaskant de Brainport Industries Campus in Eindhoven, waar onderwijs aan het bedrijfsleven wordt gekoppeld, op één locatie. “Dan worden de lijntjes letterlijk heel kort.” Maaskant merkt dat de verschillende clusters in de Brabantse maakindustrie (Oost, Midden en West) bereidwillig zijn om de samenwerking op te zoeken. “Bijvoorbeeld, de bedrijven rond het Brainport-gebied, die kennen elkaar, die zijn van elkaar afhankelijk, die ontwikkelen ook samen met elkaar.”

Materialenschaarste geeft circulariteit een boost
Het thema circulariteit wordt steeds belangrijker, merkt Maaskant. Ook in de maakindustrie. “Er zijn best veel uitdagingen in de maakindustrie, waarvan circulariteit niet altijd nummer één was. Nu bedrijven nadrukkelijker met materialenschaarste worden geconfronteerd, gaat circulariteit steeds meer positie krijgen. Dit geeft een boost aan het programma. Dat is mooi, zo krijg je meer commitment, en komt het in de volgende versnelling.”

Concrete versnellingsprojecten
Snelheid genereren gebeurt met concrete projecten die circulaire transitie in de keten mogelijk maken. CVC Fast Forward wordt dit genoemd. Bij een van die projecten is ASML betrokken. “We voeren een project uit op het gebied van circulaire verpakkingen”, legt Maaskant uit. “Je moet bedenken dat de kostbare producten van ASML heel hoogwaardige verpakkingen moeten hebben. Die verpakkingen zijn haast hightech producten op zich. Maar ook in verpakkingen kun je circulair denken. Hoe kun je materialen retour halen bijvoorbeeld? Of hoe kun je meer biobased materialen gebruiken?” Een ander versnellingsproject is met een metaalgieterij opgezet in samenwerking met de Nederlandse Spoorwegen. “Het bedrijf wil ervoor zorgen dat de NS geen onnodige onderdelen meer op voorraad heeft liggen. De specificaties van de onderdelen zijn compleet gedigitaliseerd en kunnen zodoende ‘on demand’ worden geproduceerd. Minder voorraad, minder materiaalafschrijving, minder afval: veel duurzamer dus.”

“Commitment van grote eindgebruikers zoals ASML en NS is essentieel”

Toeleveranciers inspireren
Het is volgens Waldo Maaskant cruciaal dat grote eindgebruikers, zoals ASML en NS, hun commitment afgeven, in beweging komen en samen met hun toeleveranciers de slag naar circulariteit maken. “Op die manier inspireer je je toeleveranciersketen om óók stappen te maken. Dat werkt het mooiste”, vindt hij. Wanneer het versnellingsprogramma met hierin het Circular Value Center volgens Waldo Maaskant is geslaagd? “We hebben onszelf het doel gesteld in Brabant 250 bedrijven een concrete stap verder te helpen op het gebied van circulair ondernemen. Daar gaan we voor.”